دیده می‌شود مردمی که تمکن مالی خوب دارند و می‌توانند برای روزه‌داران سفره‌های افطار بگسترانند و مواد غذایی به خانواده‌های نیازمند برسانند، ولی چون شنیده‌اند رسول خدا(ص)‌فرموده است: «اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ»؛ خود را از آتش نگه دارید اگرچه با نصف دانه خرما یا شربت آبی باشد.

فوراً می‌روند یک کیلو خرما می‌خرند و می‌برند جلوی درِ مسجدی در میان 100 نفر روزه‌دار تقسیم می‌کنند و دلخوش می‌شوند که به 100 روزه‌دار افطاری داده‌ایم و حال آنکه این جمله حدیث، مربوط به کسانی است که تمکن مالی ندارند و از طرفی هم دلشان می‌خواهد ثواب افطاری دادن به روزه‌دار را داشته باشند.

لذا در احادیث می‌خوانیم که حضرت فرمودند: کسی که فقط در این حد از توانایی است که می‌تواند اندکی شیر و اندکی آب و یک دانه خرما به روزه‌داری افطاری دهد و بیش از این توانایی ندارد، خداوند همان ثواب را به او عنایت می‌فرماید، نه اینکه از یک آدم ثروتمند و متمکن هم، یک دانه خرما را افطاری روزه‌دار حساب کرده و ثواب عظیم افطاری دادن به روزه‌دار را به او می‌دهد.

این معنا از این حدیث «مَنْ فَطَر مؤمناً صائماً...» هرگز استفاده نمی‌شود که دادن یک دانه خرما به یک مؤمن روزه‌دار چه از آدم فقیر تهیدست و چه از آدم غنی توانگر مصداق «من فطر مؤمناً صائماً» قرار گیرد، زیرا به اصطلاح علمی، اطلاق افطار صائم، انصراف به سیر کردن روزه‌دار دارد و بدیهی است که با یک دانه خرما، آدم گرسنه سیر نمی‌شود.

البته آدمی که دوست دارد ثواب افطاری‌ دادن به روزه‌داران را داشته باشد، ولی فقیر است و توانایی بیش از دادن یک خرما ندارد، خداوند عمل اندک او را به خاطر نیت خالصانه‌اش می‌پذیرد و ثواب عظیم به او می‌دهد.

آن روز که پیامبر اکرم(ص) ثواب افطاری دادن به روزه‌دار را برای مسلمانان بیان می‌فرمود، در میان آنها جمع کثیری از فقرای مهاجران بودند که از مکه هجرت کرده و در مدینه مالک چیزی نبودند و حتی جایگاه‌شان سکویی بود در کنار مسجد به نام «صفّه» که آنجا فقیرانه زندگی می‌کردند. آنها وقتی ثواب عظیم افطاری دادن به روزه‌دار را از حضرت رسول(ص) شنیدند، گفتند یا رسول‌الله! ما توانایی این را نداریم که به روزه‌داری افطاری بدهیم، چه بسا ما خودمان نیز شب‌هایی بدون شام می‌خوابیم. اینجا بود که رسول خدا(ص) فرمود:

«اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ»؛ شما خود را به ثواب برسانید هر چند به دادن نصف دانه خرما یا با دادن یک شربت آب باشد.

بنابراین، هر سخن جایی و هر نکته مقامی دارد. این هم نوعی زرنگی بازاری است که آدم پولدار متمکن می‌خواهد با دادن یک کیلو خرما به 100 نفر روزه‌دار، صدها غرفه‌های بهشتی را به دست آورد و در توجیه و تأویل آیه و حدیث نیز اعمال سلیقه کند.